Zmarł Jerzy Trela, wybitny aktor pochodzący z Leńcz, rektor PWST w Krakowie

W dniu dzisiejszym doszła do nas smutna wiadomość. Zmarł Jerzy Józef Trela wybitny aktor, profesor i rektor PWST w Krakowie.

Jerzy Józef Trela (ur. 14 marca 1942 w Leńczach, zm. 15 maja 2022 w Krakowie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, profesor i rektor PWST w Krakowie, poseł na Sejm PRL IX kadencji (1985–1989).

Jerzy Trela urodził się i wychował we wsi Leńcze w Gminie Kalwaria Zebrzydowska, w rodzinie kolejarzy. Ukończył naukę w liceum plastycznym w Krakowie, po czym podjął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie (ukończone w 1969). Był jednym ze współtwórców Krakowskiego Teatru Scena STU. Jest na stałe związany z Krakowem. Występował w tamtejszym Teatrze Rozmaitości, od 1969 do stycznia 2014 w Starym Teatrze. Był członkiem podstawowego zespołu Starego Teatru, aktorem wielu przedstawień wyreżyserowanych przez Konrada Swinarskiego. Stworzył wybitne kreacje aktorskie, m.in. w Dziadach, czy Wyzwoleniu. Zespół teatru opuścił na znak protestu przeciw zmianom, jakie wprowadzał nowy dyrektor sceny – Jan Klata. Trela podkreślał, że bezpośrednią przyczyną były dwa performance’y firmowane przez nową dyrekcję, w których wykpiwany był Swinarski. Wraz z Trelą zespół opuściła Anna Polony.

W latach 1984–1990 Trela był rektorem krakowskiej PWST. Następnie pełnił funkcję profesora tejże uczelni.

Zmarł w Krakowie 15 maja 2022 roku^[7].

Odznaczenia i nagrody

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2011)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2000)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1981)
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (1989)
Nagroda główna na XVI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1976)
Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia aktorskie (1977)
Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego (1978)
Nagroda na IV Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Jaśka w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Jerzego Grzegorzewskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1978)
Nagroda na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Gralaka w spektaklu Życiorys według Krzysztofa Kieślowskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1978)
Wielka Nagroda Publiczności, Nagroda Ministra Kultury i Sztuki na XIV Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie za reżyserię spektaklu Przeszłość to dziś, tylko cokolwiek dalej według Cypriana Kamila Norwida (1979)
Nagroda Miasta Krakowa (1979)
„Złoty Ekran” za rolę Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1980)
Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za osiągnięcia aktorskie w Teatrze Telewizji (1982)
Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt dorobku artystycznego (1983)
Nagroda na X Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Masynissy w Irydionie Zygmunta Krasińskiego graną gościnnie w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1984)
Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego oraz List Gratulacyjny od wojewody szczecińskiego (1984)
Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia za wybitne kreacje filmowe, telewizyjne i teatralne (1985)
Nagroda na XXVII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Anatola w spektaklu Portret Sławomira Mrożka w Starym Teatrze w Krakowie (1988)
Nagroda na XXIX FPSW we Wrocławiu za rolę Ojca w spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze w Krakowie (1991)
Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Ojca w Ślubie Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze w Krakowie (1991)
Złoty Wawrzyn Grzymały przyznany w Bydgoszczy (1992)
Nagroda na I Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (OKNWPSW) w Warszawie za rolę Zachedryńskiego w spektaklu Miłość na Krymie Sławomira Mrożka w Starym Teatrze w Krakowie (1995)
„Złoty Laur” „Przekroju” (1995)
Nagroda na XXI Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w kategorii: drugoplanowa rola męska za rolę ojca Kuby w filmie Autoportret z kochanką w reż. Radosława Piwowarskiego (1996)
Nagroda wojewody krakowskiego w dziedzinie kultury (1997)
Krakowska Złota Maska w plebiscycie publiczności teatrów krakowskich za rolę Mefistofelesa w Fauście Johanna Goethego w Starym Teatrze w Krakowie (1998)
Feliks Warszawski za rolę Samuela w Sędziach Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (1999)
Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Samuela w Sędziach Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (2000)
Honorowa Nagroda Ludwik 2000 przyznawana przez krakowskie środowisko teatralne za całokształt twórczości (2001)
Polska Nagroda Filmowa – Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę męską w filmie Quo vadis w reż. Jerzego Kawalerowicza (2002)
Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie teatru (2005)
Nagroda na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie za rolę Ericha Honeckera w słuchowisku Chrystus z Lobetal Leszka Wołosiuka (2005)
Wielka Nagroda Aktorska na II Ogólnopolskim Konkursie na teatralną inscenizację dawnych dzieł literatury europejskiej za rolę tytułową w spektaklu Wielkie kazanie księdza Bernarda w Krakowskim Teatrze Scena STU (2007)
Nagroda Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w kategorii kultura i sztuka (2008)
Grand Prix na XLIX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Króla w spektaklu Król umiera, czyli ceremonie w reż. Piotra Cieplaka z Narodowego Starego Teatru w Krakowie (2009)
Honorowa Nagroda „Kowadła” za wielkość sztuki wyznaczającej rangę polskiego aktorstwa (2010)
Wielka Nagroda Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry – Sopot 2011” za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze PR i Teatrze TVP (2011)
Nagroda Prezesa Rady Ministrów „za osiągnięcia naukowe lub artystyczne w tym za wybitny dorobek naukowy lub artystyczny” (przyznana w 2013 za rok 2012)
Wielki Splendor „za wybitne kreacje w słuchowiskach oraz twórczy wkład na rzecz rozwoju i umacniania rangi radia artystycznego w Polsce” (2017)
Nagroda Gustaw za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego (2018)
Honorowy Obywatel Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (2022)

Filmografia

Stawka większa niż życie (serial telewizyjny) (1968) – Romek (odc. 10.)
Dzień oczyszczenia (1969) – Kuba, członek oddziału majora „Dziadka”
Sól ziemi czarnej (1969) – powstaniec
Kolumbowie (serial telewizyjny) (1970) – bracia Władysław i Jerzy Jagiełło (odc. 4–5)
Kocie ślady (1971) – porucznik Gerhard
Złote koło (1971) – porucznik Prałat
Kopernik (1972) – dworzanin
Kopernik (serial telewizyjny) (1972) – dworzanin
Janosik (serial telewizyjny) (1973) – zbójnik Bacuś (odc. 2, 6–7 i odc. 9)
Sanatorium pod Klepsydrą (1973) – wesołek
Sędziowie (1974) – Natan, syn Samuela
Strach (1975) – porucznik MO Węglewski
W środku lata (1975) – nieznajomy
Znikąd donikąd (1975) – porucznik Jerzy „Groźny”, dowódca oddziału
Spokój (1976) – Zenek, kierownik budowy
Układ krążenia (serial telewizyjny) (1978) – kapitan MO prowadzący śledztwo w sprawie śmierci Tomala (odc. 2–3, 6–7)
Do krwi ostatniej… (1978) – Zygmunt Gawlik, brat Ani
Do krwi ostatniej (serial) (1979) – Zygmunt Gawlik, brat Ani
Ćma (1980) – redaktor Sołtys
Królowa Bona (serial telewizyjny) (1980) – Mikołaj Radziwiłł Czarny
W biały dzień (1980) – malarz, przyjaciel „Koraba”
Wizja lokalna 1901 (1980) – Winkler, ojciec Antka
Z biegiem lat, z biegiem dni… (serial telewizyjny) (1980) – socjalista Marcin
Człowiek z żelaza (1981) – Antoniak, działacz opozycji
Kobieta samotna (1981) – mąż Ireny, ojciec Bogusia
Znachor (1981) – Samuel Obiedziński
„Anna” i wampir (1981) – porucznik Szłapowicz, członek grupy dochodzeniowej
Blisko, coraz bliżej (serial telewizyjny) (1982) – Wojciech Korfanty (odc. 8–10)
Danton (1982) – Varenne Billaud
Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) – Mikołaj Radziwiłł „Czarny”
Karate po polsku (1982) – „Kapitan”, wuj Romana
Matka Królów (1982) – „Hiszpan”
Na odsiecz Wiedniowi (1983) – Kara Mustafa
Nie było słońca tej wiosny (1983) – ksiądz
Przeznaczenie (1983) – Tężel
Wedle wyroków twoich… (1983) – kolejarz Ochalski
Rycerze i rabusie (serial telewizyjny) (1984) – Kilian Boratyński (odc. 4)
Ga, ga. Chwała bohaterom (1985) – dyrektor więzienia
Przyłbice i kaptury (serial telewizyjny) (1985) – brat Erazm (odc. 3–7, 9)
Sam pośród swoich (1985) – kapitan, oficer polityczny pułku
Sceny dziecięce z życia prowincji (1985) – burmistrz R.
Tanie pieniądze (1985) – „Winko”
Biała wizytówka (serial telewizyjny) (1986) – sztygar Grela
Magnat (1986) – sztygar Grela
Prywatne śledztwo (1986) – kapitan
Anioł w szafie (1987) – Jan
Na srebrnym globie (1988) – Jerzy
Dekalog IX (1988) – lekarz Mikołaj, kolega Romana
Nocny gość (1989) – Thevenin
Trzy kolory. Biały (1993) – pan Bronek
Tylko strach (1993) – Karol
Legenda Tatr (1994) – Mudroń
Śmierć jak kromka chleba (1994) – górnik Skarga
Opowieść o Józefie Szwejku i jego najjaśniejszej epoce (1995) – tajniak Bretschneider
Autoportret z kochanką (1996) – Józef Mitura, ojciec Kuby
Ekstradycja 2 (serial telewizyjny) (1996) – szef mafii łotewskiej Gundis
Opowieść o Józefie Szwejku i jego drodze na front (1996) – audytor Bernis
Historie miłosne (1997) – generał
Kochaj i rób co chcesz (1997) – Zenek Nowak
Krugerandy (1999) – ojciec Arka
Pan Tadeusz (1999) – Podkomorzy
Przygody dobrego wojaka Szwejka (1999) – audytor Bernis
Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000) – ojciec księdza Stanisława
Dinozaur (2000) – Bruton (głos, polski dubbing)
Quo vadis (2001) – Chilonides Chilon
Córa marnotrawna (2001) – Stefan / pierwszy ojciec Anetki(głos)
Anioł w Krakowie (2002) – kloszard „Szajbusek”
Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem (2003) – Wizun
Ubu Król (2003) – car Aleksy
Cud w Krakowie (2004) – Grzegorz, ojciec Aurela
Stacyjka (serial telewizyjny) (2004) – Szczapek
Stara baśń (serial telewizyjny) (2004) – Wizun
Lawstorant (2005) – notariusz
Z odzysku (2005) – dziadek Wojtka
Zakochany Anioł (2005) – kloszard „Szajbusek”
Fundacja (2006) – prokurator Wacław
Jasne błękitne okna (2006) – Józef, ojciec Sygity
Wyzwolenie (spektakl telewizyjny) (2007) – reżyser
Sędziowie (2007) – Samuel
Glina (2008) – ksiądz na pogrzebie Romów (odc. 17)
Skorumpowani (2008) – „Cygaro”
Długi tydzień (2008) – dr Leśniewski
Psie głowy (2009) – Kulawiec
Trick (2010) – Bąk
Cudowne lato (2010) – dziadek Kitki
Zniknięcie (2011) – Kulawiec
Trzy siostry (2012) – Fierapont
Wszystkie kobiety Mateusza (2012) – stary taksówkarz
Być jak Kazimierz Deyna (2012) – dziadek Kazika
Ida (2013) – Szymon Skiba
Lekarze (2013) – Kazimierz Potocki (odc. 21)
Bezdech (2013) – ojciec
Ziarno prawdy (2014) – Leon Wilczur
Karolina (2014) – dziadek Tadeusz
Artyści (2016) – duch profesora Konrada Kozanowicza
Ciemno, prawie noc (2019) – Albert Kukułka
Żywioły Saszy (2020) – Dziadek